GENEL BİLGİLER
Adını Doğu Karadeniz bölgemizdeki Bayburt ilimizden alan, Bayburt ırkı
güvercinlerimiz dünyada İngilizce olarak Turkish whisperer adı ile
tanınmaktadır. Türk fısıldayıcısı ya da ötücüsü adı ile
çevirebileceğimiz bu tanımlamadan anladığımız kadarı ile dünyada bu
güvercinlerin ötücü yanı ön planda ele alınmaktadır. Ülkemizde de ötücü
ırklarımız içersinde değerlendirilmektedirler.
Bayburt ırkımız, Bayburt
ili ve çevresinde yerel olarak Çift Gugul adı ile de bilinmektedir.
Dünyada Belçikada yetiştirilen Belgian Ringbeater adlı ile bilinen
ırk, Bayburtların büyük olasılıkla çemberci ırklarla ( Trabzon )
kırılması sonucu geliştirilmiştir. Bu nedenle iki ırk birbirine çok
benzemektedir. Belki de bu nedenle ve Trabzon ile yakın bölge kuşları
olması sebebi ile, Bayburt ırkımız çemberci bir ırk gibi değerlendirilme
eğiliminde olmuştur. Oysa Bayburt ırkımızda çember hareketi yoktur.
Çember hareketi ülkemizde ve hatta dünya üzerinde sadece Trabzon
ırkımıza özgü bir davranış biçimidir. Bayburt ırkımız tamamen yerel bir
ırktır ve ülke genelinde fazla bilinen ve yetiştirilen bir ırkımız
değildir. Bu nedenle hakkında az bilgiye sahip olduğumuz bu ırkı kısaca
ve bildiğim oranda anlatmaya çalışacağım. Yetiştiricilerinden daha
sağlıklı bilgiler geldiğinde bu ırkımızı daha iyi tanıyacağımız
inancındayım.
ÖTÜŞ ŞEKİLLERİ
Bayburt ırkının karakteristik özelliklerinden biri ötücü
olmasıdır. Özellikle erkek kuşlar dişilerine kur yaparken ötüşlerini
sergilerler. Bayburt yetiştirilen kümeslerde genellikle yerde uzunca bir
sırık bulunur. Kuş ciğerlerine derin bir hava çekip olduğundan daha
büyük görünerek bu sırığın boyunca baştan sona öterek yürür. Bu ötüş
şekli yörede sırık çekme olarak adlandırılır. Sırık çekme şeklinde
ötüş sergileyen kuşlar sağlıklı ve değer verilen güvercinlerdir. Bayburt
güvercinin iyisi ötüşten sonra Denizli horozlarında olduğu gibi
baygınlık geçirir.
FİZİKİ ÖZELLİKLERİ
Çift gugul denmesinin nedeni bu güvercinlerin takka ve perçemli
olmalarından kaynaklanmaktadır. Nadiren sadece arka tepeli ( takkalı )
olanlarına rastlanmaktadır. Ancak fazla tercih edilmezler. Bu
güvercinlerde takka büyük ve kepçe gibi kulaktan kulağa uzanmalıdır.
Belçikada görülen akrabalarında sadece takka vardır. Vücutları orta
büyüklükte ve hatta biraz iricedir. Yuvarlak bir baş üzerinde normal
büyüklükte gözler ve gaga yer alır. Gaga normal boydadır, ancak
normalden biraz ince görünümde olup zarif bir yapısı vardır. Kuşun
rengine göre koyu ya da açık renk olabilmektedir. Gözler normal boydadır
ve göz çevresi halkası belirgin değildir. Göz renkleri kuşun rengine
göre değişmektedir. Genellikle koyu renk gözlere, ( kırmızı ve portakal
rengi ) rastlanmaktadır. Nadiren açık renk gözlü olanları bulunur.
Ayaklar paçasız olup açık kırmızı renktedirler. Kanatlarını kuyruk
üzerinde taşıyan bir ırkımızdır.
UÇUŞ ŞEKİLLERİ
Bayburt ırkımız ötücü
olmasının yanı sıra uçucu özellikleri de bulunan bir güvercindir. Uzun
uçtuğu söylenmektedir. Uçarken takla da atar, ancak taklası havada
yuvarlanma gibidir. Genellikle tek takla atar. Bazen iki takla üst üste
attığı gözlenirse de bu taklalar hiçbir zaman taklacı güvercinlerdeki
gibi değildir. Bayburt güvercinleri bir de Bel kırma adı verilen
kuyruğa basıp aşağı doğru düşme hareketi yaparlar. Kanat sesleri oldukça
fazladır. Ürkek yaradılışlı bir güvercindir. Ele gelme tarzı yoktur.
Yuvaya girdiğinizde kaçacağım diye tozu dumana katar. Kendini yerden
yere vurur.
RENK YAPILANMASI
Bayburt güvercinleri
genellikle alacalı renklerde olurlar. Görülen başlıca renkleri, Beyaz,
Siyah, Kırmızı, Sarı ve Mavidir. Alacalı olanlarda bu renkler çeşitli
şekillerde karışık olarak karşımıza çıkar. Kanat ve kuyruk telekleri
beyaz olanları bulunduğu gibi sadece kanat telekleri beyaz olanları,
kuyruk telekleri ise kuşun kendi renginde olanları bulunmaktadır. Bunun
yanı sıra kanat ve kuyruk telekleri beyaz olmayıp kuşun kendi renginde
olanları da vardır. Yaşmaklı denilebilecek tarzda gaga altından boyuna
doğru beyaz yamaları bulunanları gözlenmektedir. Alacalıların yanı sıra
düz renk olanlarına da rastlanmaktadır.
Bayburtların bazılarında
dikkat çekici bir renk yapılanması gözlenmektedir. Bu tür olanlarının en
belirgin özellikleri kuşun boyun kısmında önden arkaya doğru gittikçe
daralan ay şeklinde beyaz bir renk yaması bulunmasıdır. Bu yamaya yörede
yıldız adı verilmektedir. Bu renk yaması kuşun boynunda asılı bir
kolye gibi durmaktadır. Bu yama takkaya kadar düzgün bir şekilde çıkar
ve incelerek son bulur. Bu yamanın kafa üzerine uzama yapmaması
gerekmektedir. Bu beyaz bölümün haricinde kuşun iki yerinde daha
beyazlık bulunur. Bunlardan ilki kuşun kanat telekleridir. Bu
güvercinlerin kanat telekleri beyaz olur. İkincisi ise kuşun karın
bölgesi ve ayaklarıdır. Gövdenin hemen altından başlamak üzere bu
bölümlerde beyazdır. Bunun haricinde Kanat kapakları, kuyruk telekleri
ve boyundaki beyaz yama ile karın arasında kalan kısım ise renklidir.
Renkli bölümler kuşun rengine göre değişik renklerde olabilirler.
RENK ÇEŞİTLERİ
Süt Beyaz : Düz renk
beyaz olanlarına yörede bu isim verilir. Düz beyaz olanları az
bulunmakta ve değerli kabul edilmektedirler.
Kara : Siyah olanlarına Kara adı verilir.
Mor : Kırmızı olanlarına Mor denilmektedir.
Açık Mor : Sarı renk olanlar Açık mor olarak bilinirler.
Kumru Tüylü : Mavi renk olanlarına Kumru tüylü denilmektedir. Mavi
harici bütün renkler şeritsizdir. Mavi renk olanlarda kanat üzerinde iki
sıra şerit bulunmaktadır. Mavi renk olanlarda göz portakal rengi ve gaga
siyah olmaktadır. Diğer renklerde göz koyu tonlu gaga ise açık renktir.
Alacalı : Bayburt kuşlarının alacalı renkli olanları oldukça yaygındır.
Alaca olanlar kendi içlerinde farklı adlandırmalara sahiptirler.
Örneğin, Kırmızı renk olup üzeri beyaz pullu olanlarına Butlu, Beyaz
renk olup üzeri kırmızı pullu olanlarına ise Kınalı denilmektedir.
NOT : Bayburt ırkı ile
ilgili olarak görüşlerinden yararlandığım ve bu ırka ait çektiği
fotoğrafları benimle paylaşan Trabzondan değerli yetiştiricimiz Hacı
abiye teşekkür ederim.
Yazan : Yavuz İşçen |