TEMİZLİK ÖNLEMLERİ

Hijyen, sağlık durumunun korunması ve bakımı ile ilgili öğretidir. Hijyenin amacı ise, hayvanların bakımını, beslenmesini en uygun seviyeye getirerek, güvercinlerin sağlığına zarar verecek sebepleri önceden tespit edip engellemektir.

Burada ağırlık noktası önlem almaktır. Bu da, hijyenik önlemlerin, zarar daha ortaya çıkmadan, mümkün olduğunca erken olarak alınmasıdır. Hastalıkla mücadele aşamasında da hijyenin önemi büyüktür.

İlk akla gelen salma temizliğidir. Güvercinler yaradılışları gereği yeterince havadar ve kuru bir ortama alışkındırlar. Üreme için kendilerine evleri olarak tabir edebileceğimiz ve gerektiğinde hemcinslerine karşı başarılı bir şekilde savundukları, nispeten küçük yuvalıkları tahsis edilmiştir.

Yukarıda bahsedilen imkanlar ise onlara ancak Orta Avrupa’nın sıcak yaz aylarında tanınmıştır. İnsanın görevi güvercinlere kendilerini iyi hissedebilecekleri uygun ortamı sağlamaktır. Bunun bir parçası ise salma ve yuvaların düzenli bir şekilde dışkı, tüy vb. maddelerden arındırılmasıdır. Temizleme gerektiğinde her gün, ama en az da haftada bir kez yapılmalıdır. Günlük olarak meydana gelen dışkı için salma içine kuru kum veya tozsuz kaba talaş serpilebilir. Yuvalıklara, içinde dışkısını yuva kabının dışına bırakabilecek yavrular bulunduğu sürece, aynı işlem uygulanabilir.

Enfeksiyon hastalıklarının ilaçlı tedavisinde, enfeksiyonun tekrarlanmaması için dışkı daha sık temizlenmelidir. Bu durumda, salma temizliğinden sonra dezenfeksiyon yapılmalıdır. Bunun için piyasada sadece belirli virüslere karşı etkili çeşitli dezenfektanlar mevcuttur. En iyisi ise tecrübeli bir veterinere danışıp, etkisi yetkili kuruluşlar tarafından onaylanıp denenmiş dezenfektanlar kullanmaktır. Bu kuruluşlar, virüsleri yok etmek üzere içinden uygun olanı seçebilecek dezenfektan listeleri yayınlarlar. Dezenfektanın yoğunluğu, etki zamanı ve dış sıcaklıkla ilgili üretici firma talimatlarına uyulmalıdır. Genel olarak dezenfektanların kış aylarına nazaran, sıcak havada daha etkili oldukları bilinmektedir. Denenmemiş dezenfektanlar daha ucuzdur ancak etkileri şüphelidir. İyi bir temizlik yapılmadan yapılan dezenfeksiyon ise etkisizdir.

Hayvanların salmada kalmaları veya sonrasında salmaya geri dönebilecekleri bir dezenfeksiyon ile bir salgını müteakiben sağ kalan güvercinlerin başka bir salmaya alınması neticesinde yapılan dezenfeksiyon farklı olmalıdır.

İtinalı bir şekilde kullanılan bir havya da salma tabanında ve yuvalıklardaki virüslerin çoğunu öldürerek etkili olmaktadır. Temizleme ve dezenfeksiyon esnasında yuvalıklar, tünekler, suluklar, yemlikler vb. yerler unutulmamalıdır. Tüm bu ekipmanın yüzeyi pürüzsüz ve kolay temizlenebilir şekilde olmalıdır. Salma tabanı da aynı sebeplerden dolayı sunta vb. yüzeyi pürüzsüz bir malzemeden olmalıdır. Doğal ahşabın hijyenik nedenlerden dolayı kullanışsız olduğu kanıtlanmıştır. Duvarlar ve tavanlar düzenli olarak süpürülmelidir. Salmanın duvarları kemirgenlerin ve vahşi hayvanların giremeyeceği şekilde yapılmalıdır.

Tabanı toprak olan salmaların çapalanıp aktarılması etkili değildir. Bu şekilde oldukça uzun bir ömre sahip virüsler sadece daha derine inmekte ve yakın gelecekte tekrar etkili olmaktadır. Normal sayılacak kirlenmelerde en iyi dezenfektan güneştir. Kuvvetli bir solucan salgınına veya başka bir hastalığa kapılmış bir salmanın tabanını sert ve pürüzsüz sunta ile değiştirmek en iyi çözüm yoludur.

Üzeri tel örgü ile kapalı olup bütün gün güneş alan bir salma virüslere engel olamamaktadır. Yem veya su nedeniyle gelecek yabani güvercin ve kuşlar tel örgü üzerine konmakta ve virüs taşıyan dışkılarını ve tüylerini salma içine bırakarak hastalıklara neden olabilmektedir.

Güvercinlerin kendilerini iyi hissetmeleri için düzenli olarak yıkanabilecekleri bir banyo,  salmanın vazgeçilmez ekipmanı olarak görülmelidir. Bunun için içi taze suyla dolu alçak bir kap bulundurulmalıdır. Güvercinler banyo etmeden önce genellikle su içtikleri için, banyo kabı 1 saat sonra kaldırılmalıdır. Banyo kabı ancak bir sonraki banyoda kullanılmalıdır. Gerektiğinde bu süre zarfında temizlenmelidir.

Esas sık temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi gereken ise folluklardır. Üzerine yapışan dışkı kuruyup yapıştığı ve ancak kazınarak kısmen temizlenebildiği için üretim sezonunda düzenli olarak (4 haftada bir) değiştirilmelidirler. Folluklar kabaca temizlendikten sonra 24 saat suyun içinde tutulup yumuşatılmalı bilahare hiç dışkı kalmayacak şekilde temizlenmelidir. Aynı zamanda dezenfektan etkisi olan ve mutfaklarda kullanılan bulaşık deterjanı yumuşatmak amaçlı kullanılabilir.

Hijyenik etkenlerin yanında, salmada tutulan güvercinlerin sayısı büyük önem taşımaktadır. Salmadaki en uygun sayı güvercinin ırkına (iriliğine), alışkanlıklarına ve salmanın büyüklüğüne bağlıdır. Sayının fazla olması hastalıkların daha çabuk yayılabileceği anlamına gelir.

Özellikle yavru güvercinlerin sayısında artış olan yaz ve sonbahar aylarında, yeterince alan olmadığı için strese giren güvercinlerde büyük kayıplar yaşanabilir. Bu nedenle yavru güvercinler yeme düştükten hemen sonra yavru bölmesine alınmalıdır.

Salmanın temizliğinin yanı sıra yem temizliği de büyük önem taşımaktadır. Bundan, yemleme esnasında yem ile hayvanlara her türlü virüs ve bakterinin bulaşmaması için gereken önlemler anlaşılmalıdır. Bu sebeple yem kapları, suluklar vb. kaplar başka hayvanların pisliklerinin içine düşemeyeceği şekilde olmalıdır. Yemleme esnasında yemlerin yerlere saçılması da engellenmelidir.

İçme suyu ile bulaşabilecek parazit ve virüsleri engellemek amacıyla her salma için gerektiğinde değiş-tokuş yapılabilecek iki suluk bulunması mantıklı olacaktır. Böylece, kullanılmayan suluk temizlendikten sonra ters olarak güneş görecek şekilde duvara asılıp kurutulabilir. Bu şekilde olası trichomonadlar ve hexamitelar yok olur.\

Yem salma tabanına kesinlikle dökülmemelidir. Sulukların sayısı ve yemliklerin uzunluğu tüm güvercinler aynı anda faydalanabilecek şekilde olmalıdır. Aksi takdirde güçlü hayvanlar değerli yemleri yiyecek, diğer yemleri zayıflar yemek zorunda kalacaktır.

Üretim hijyeni kapsamında yeterli sayıda yuva bulunmalıdır. Ancak yuva sayısının yeterli olması durumunda arzu edilen dölleme ve yavruların büyümesi gerçekleştirilebilir. Eşsiz yetişkinler sürekli huzursuzluk, yavruların yaralanmalarına ve yuva bozulmasına sebep olmaları nedeniyle başka salmalara alınmalıdır.  Yumurta dış etken nedeniyle zarar gördüğü takdirde, anaç güvercinler tarafından basma esnasında ya tamamen kırılır yada ezilir. Bu durumda kırık yumurta, basan yetişkinin göğüs tüylerine yapışır ve hatta ikinci ve sağlam olan yumurtaya dahi yapışarak yuva dışına taşınabilir. Bu durumda tavsiye edilen, sağlam yumurtayı kurtarmak amacıyla kırık veya çatlak yumurtanın derhal yuvadan alınmasıdır. Güvercinin göğüs bölgesindeki yapışmış tüyler dikkatlice alınır.

Yavrular yeme düşer düşmez üretim salmasından çıkarılıp, yavru salmasına alınmalı ve gerekirse ilave yem ile takviye edilmelidir. Böylece yemleme esnasında yetişkin kuşlar tarafından rahatsız edilmeden yemlenip gelişmelerinin tamamlanması sağlanır. Ayrıca yetişkin salmasında mevcut olabilecek virüslerden etkilenmeleri de azaltılmış olur.

Şimdiye kadar bahsedilen sağlığa uygun önlemler alındığı takdirde, salmada ancak münferit denilebilecek ve kolayca mücadele edilebilecek hastalıklara rastlanacaktır.

Ufuk ALAGÖZ tarafından TGYB için çevirilmiştir.