COCCİDİOSİS

Tanımı:
Güvercinlerde, özellikle yavru ve genç güvercinlerde %15-70 arası ölümlere neden olan paraziter ( protozoa -tek hücreli canlı-) bir hastalıktır.
Etkeni:

Coccidiosis

Oosist ler dışkı ile dışarı atıldığında küre şeklinde ve embriyo yoktur. Ortalama 19,1x7,4 µm büyüklüğündedir.Sporlanma boyunca her biri iki sporozoit ihtiva eden 4 sporosist şekillenir.

Patobiyolojisi ve hayat siklusu:
Sindirim kanalına sporlanmış oosist burada açılarak sporozitler serbest kalırlar. Siporozitler bağırsak epitel hücresine girerek vücuttaki biyolojik siklusuna devam eder.. Yuvarlaklaşır, gelişir ve ilk generasyon şizontu halini alır. Buda ilk generasyon merozoitleri üretir ve konakçı hücresinden dışarı çıkar. Yuvarlaklaşır, gelişir ve ikinci generasyon şizontular halini alır. Bunlarda ikinci generasyon merozoitleri üretir, konak hücresinden dışarı çıkar.Bazıları yeni sindirim sistemi epitel hücrelerine girer ve yuvarlaklaşarak üçüncü generasyon merozoitleri üretir. Üçüncü generasyon merozoitler ve ikinci generasyon merozoitlerin büyük çoğunluğu yeni sindirim sistemi epitel hücrelerine girer. Bazıları ise mikrogametositler haline gelir ve çok sayıda mikrogametler üretir. Geri kalanları makrogametlere dönüşür. Makrogametler mikrogametler tarafından döllenir ve zigotlar meydana gelir. Zigotlar olgunlaşır ve genç oosistleri oluştururken canlıda da hastalık tablosunu ortaya çıkarır. Ve dışkı ile çevreye yayılır. Dış ortamda sağlıklı olmayan şartlarda oosistler sporlanarak enfektif hale geçer.
Hayat siklusu 5-7 gün arasındadır.Bunun 1-2 günü dış ortamda geçer. Oosistlerin sporlanması, yaşaması ve hastalık oluşturabilmesi için sıcak ve nemli bir ortama ihtiyacı vardır. Oosistin sporlanması için nemli ve 200 C ve üzeri ısıya ihtiyaç duymaktadır. Kurak ve farklı sıcaklık ortamlarda çok fazla yaşayamaz yada hastalık oluşturamazlar.

Hastalıkta bulaşma:

  • Sürüye kontrölsüz, karantina altına alınmadan yeni giren hayvanlar,

  • Dışarıda, özellikle çatıda yağmur oluklarındaki bulaşık suların içilmesi,

  • Kontamine kafes ve ekipman,

  • Kontamine su ve yem,

Klinik bulgular:
Hastalığın iki formu bulunmaktadır; subklinik veya asemptomatik ve akut form. Yaşlı güvercinlerde görülen subklinik veya asemptomatik coccidiois performans kayıplarına neden olmaktadır. Bunun yanında güvercinin persiste enfeksiyonu uzun süre devam ederek, zaman zaman etrafa oosist yaymaktadır. Sınırlı bir bağışıklık söz konusudur. Genç güvercinlerde akut coccidiosis 3. haftalık yaştan itibaren atak yapmakta olup % 70 varan  ölüm görülebilir. Diğer hastalıklarla komplike olduğu durumlarda yüksek ölümler yaşlı izlenebilir.

  • Sulu,açık renkli gaita

  • Bazen yeşil, yeşilimsi, mukoid, irinli, sulu, yer yer sindirilmemiş besin ihtiva eden ishal

  •  Bazen kahverengimsi, kanlı gaita, bu durumda ishal görülmeyebilir

  • İştahsızlık, az yem yeme

  • Fazla su içme

  • Zayıflama, zamanla aşırı zayıflama (kuruma)

  • Kuyruğun pislenmesi

  • Kabarık tüyler

  • Kuyruk üstü yağ bezesinin olduğu bölge yada kuyruk sokumu bölgesi yukarı çekilmiş, kuyruk aşağı doğru kıvrılmış halde durma

  • Karın bölgesinin ağrılı hali

Otopsi bulguları:

  • Bağırsakların kalınlaşması ,

  • Yer yer peteşial kanamalar ,

  • Bağırsak içeriğinin sindirilmemiş olması ,

  • Sulu, yeşilimsi, kendine has özel kokulu içerikle dolu olması,

  • Bağırsaklarda gaz bulunması ,

  • Bağırsaklarda gerginlik ve nekroz

  • Bağırsak genişlemesi

Karışan hastalıklar:

  • Salmonella ,

  • E-coli ,

  • Bağırsak kurtları

  • Özel olmayan bağırsak yangıları

  • Mantar infeksiyonları

  • Zehirlenmeler

  • Yemsiz kalma

  • İştahsızlığa neden olan hastalıklar

Tanı:
Klinik belirtiler gözönünde bulundurularak dışkıda oosistler aranır.
Güvercin dışkısından yüzdürme metoduyla preparatlar hazırlanır. Bu preparatlarda Cocsidial oosistlerin mikroskop altında araştırması ve sayımı yapılır.
Burada dikkat edilecek husus muhtemel hastalıkları da göz önünde bulundurarak sağlıklı güvercinlerde dahi az sayıda oosist bulunabileceğidir.
Güvercin az sayıda oosist taşıyorsa bu subklinik yada asemptomatik cocsidiosis belirtisidir.(+)
Çok sayıda oosist görülmesi coccidiosis tanısı konulmasına yeterlidir.(++) veya (+++)
Bazı hallerde dışkıda oosist görülmediğ halde güvercinde cocsidiosis olabilir. Kesin tanı için bağırsağın lezyonlu bölgesinden kazıntı materyali alarak bağırsak mukozasında parazitin gelişme şekillerinin ve gaitan muayanesinde oosistlerin görülmesiyle yapılmasıyla olmaktadır.

Koruma ve Kontrol:
Yem ve su hijyenine dikkat edilmeli, yemlik ve sulukların dışkı ile kontaminasyonu engellenmelidir.Damızlıklar ve yeme düşmüş yavrular ayrılmalı hatta mümkünse farklı aylardaki yavrular ayrı ayrı kümeslerde tutulmalıdır. Üretim sezonu boyunca dışarıdan güvercin alınmamalı alınmış ise uygun tedavi yapılarak karantina süresinden sonra kümese  alınmalıdır. Altlık çok önemlidir. Güvercinlikte altlık olarak ızgara sistemi uygulanmalı, uygulanmıyorsa kullanılan altlık yada taban sık sık temizlenmeli dışkılar uzaklaştırılmalı ve nem olmamalı, taban kuru tutulmalıdır.. Yemlik ve suluklar en az haftada 1 kez kaynar su ile yıkanmalı ve dezenfekte edilmelidir. Güvercinlikte alana göre uygun sayıda güvercin beslenmeli aşırı kalabalıktan kaçınılmalıdır. İyi bir havalandırma sağlanmalıdır. Dışarıdan fare, kemiriciler ve yabani kuşlar girmemelidir.

  • Sürüye girecek yeni güvercinlerin karantinada kontrolü yapılıp tedavi edilmelidir.

  • Çiftleşme döneminden bir ay önce damızlık kuşlar tedavi edilmelidir.

Hastalar sürüden vakit geçirilmeden ayrılarak hemen tedavi edilmelidir.

Tedavi:
Amprolium
1 litre içme suyuna 0.3 gram beş gün boyunca iki gün ara vererek ikinci bir kür uygulanmalıdır.
5 gün tedavi + 2 gün ara ( bu arada vitamin ve probiyotik desteği verilemeli) 5 gün tedavi 1 litre içme suyuna 0.15 gram devam edilir.
*Ronidazole ile kombine kullanılabilir.
Sulfaclozine-Na:
1 litre içme suyuna 0.5-0.6 gram 3 –5 gün süreyle veya
1.gün 2. gün 5. gün ve 9. gün gibi bir program dahilinde kullanılabilir.
Bazı ilaçlarla geçimsizdir. Bu yüzden başka ilaç verilmemelidir.

Sulfadimethoxine-Na:

Sulfadimethoxine  trimethoprim ile beraber kullanılabilir. Böylece bu iki ilaç salmonella, e-coli, staphhylococcus ve haemophilusa karşı etkili olur.

Dozu: 1 litre içme suyuna 0.3-0.4 gram katılarak 3-4 gün ilaç uygulanır.
Sulfaquinoxalin-Na:
1 litre içme suyuna 0.3-0.4 gram 3-4 gün süreyle.
Toltrazuril:

1 litre içme suyuna  0.025 gram  2 gün süreyle katılır.

Çok güçlü bir anticoccidiosis ilaçtır. Değişik gelişme dönemindeki coccidiaları etkiler, sindirim sisteminden çok güç emilir ve toksik değildir. Yavru ve yarış dönemlerinde uygulanabilir.
 

Hastalık yoktur HASTA vardır.
Güvercinleriniz hasta olduğu zaman mutlaka size en yakın Veteriner HEKİM  kliniğine gidiniz !....
Güvercinlerinizin tedavilerini mutlaka Veteriner HEKİM nezaretinde yapınız !...

Ercan ÇATAL, Veteriner HEKİM