Oosist ler dışkı ile
dışarı atıldığında küre şeklinde ve embriyo yoktur. Ortalama
19,1x7,4 µm büyüklüğündedir.Sporlanma boyunca her biri iki sporozoit
ihtiva eden 4 sporosist şekillenir.
Patobiyolojisi ve hayat
siklusu:
Sindirim kanalına sporlanmış oosist burada açılarak sporozitler
serbest kalırlar. Siporozitler bağırsak epitel hücresine girerek
vücuttaki biyolojik siklusuna devam eder.. Yuvarlaklaşır, gelişir ve
ilk generasyon şizontu halini alır. Buda ilk generasyon
merozoitleri üretir ve konakçı hücresinden dışarı çıkar.
Yuvarlaklaşır, gelişir ve ikinci generasyon şizontular halini alır.
Bunlarda ikinci generasyon merozoitleri üretir, konak hücresinden
dışarı çıkar.Bazıları yeni sindirim sistemi epitel hücrelerine girer
ve yuvarlaklaşarak üçüncü generasyon merozoitleri üretir. Üçüncü
generasyon merozoitler ve ikinci generasyon merozoitlerin büyük
çoğunluğu yeni sindirim sistemi epitel hücrelerine girer. Bazıları
ise mikrogametositler haline gelir ve çok sayıda mikrogametler
üretir. Geri kalanları makrogametlere dönüşür. Makrogametler
mikrogametler tarafından döllenir ve zigotlar meydana gelir.
Zigotlar olgunlaşır ve genç oosistleri oluştururken canlıda da
hastalık tablosunu ortaya çıkarır. Ve dışkı ile çevreye yayılır. Dış
ortamda sağlıklı olmayan şartlarda oosistler sporlanarak enfektif
hale geçer.
Hayat siklusu 5-7 gün arasındadır.Bunun 1-2 günü dış ortamda
geçer. Oosistlerin sporlanması, yaşaması ve hastalık oluşturabilmesi
için sıcak ve nemli bir ortama ihtiyacı vardır. Oosistin sporlanması
için nemli ve 200 C ve üzeri ısıya ihtiyaç duymaktadır. Kurak ve
farklı sıcaklık ortamlarda çok fazla yaşayamaz yada hastalık
oluşturamazlar.
Hastalıkta bulaşma:
-
Sürüye
kontrölsüz, karantina altına alınmadan yeni giren hayvanlar,
-
Dışarıda,
özellikle çatıda yağmur oluklarındaki bulaşık suların içilmesi,
-
Kontamine kafes
ve ekipman,
-
Kontamine su ve
yem,
Klinik bulgular:
Hastalığın iki formu bulunmaktadır; subklinik veya asemptomatik ve
akut form. Yaşlı güvercinlerde görülen subklinik veya asemptomatik
coccidiois performans kayıplarına neden olmaktadır. Bunun yanında
güvercinin persiste enfeksiyonu uzun süre devam ederek, zaman zaman
etrafa oosist yaymaktadır. Sınırlı bir bağışıklık söz konusudur.
Genç güvercinlerde akut coccidiosis 3. haftalık yaştan itibaren atak
yapmakta olup % 70 varan ölüm görülebilir. Diğer hastalıklarla
komplike olduğu durumlarda yüksek ölümler yaşlı izlenebilir.
-
Sulu,açık renkli
gaita
-
Bazen yeşil,
yeşilimsi, mukoid, irinli, sulu, yer yer sindirilmemiş besin
ihtiva eden ishal
-
Bazen
kahverengimsi, kanlı gaita, bu durumda ishal görülmeyebilir
-
İştahsızlık, az
yem yeme
-
Fazla su içme
-
Zayıflama,
zamanla aşırı zayıflama (kuruma)
-
Kuyruğun
pislenmesi
-
Kabarık tüyler
-
Kuyruk üstü yağ
bezesinin olduğu bölge yada kuyruk sokumu bölgesi yukarı
çekilmiş, kuyruk aşağı doğru kıvrılmış halde durma
-
Karın bölgesinin
ağrılı hali
Otopsi bulguları:
-
Bağırsakların
kalınlaşması ,
-
Yer yer peteşial
kanamalar ,
-
Bağırsak
içeriğinin sindirilmemiş olması ,
-
Sulu, yeşilimsi,
kendine has özel kokulu içerikle dolu olması,
-
Bağırsaklarda
gaz bulunması ,
-
Bağırsaklarda
gerginlik ve nekroz
-
Bağırsak
genişlemesi
Karışan hastalıklar:
Tanı:
Klinik belirtiler gözönünde bulundurularak dışkıda oosistler aranır.
Güvercin dışkısından yüzdürme metoduyla preparatlar hazırlanır. Bu
preparatlarda Cocsidial oosistlerin mikroskop altında araştırması ve
sayımı yapılır.
Burada dikkat edilecek husus muhtemel hastalıkları da göz önünde
bulundurarak sağlıklı güvercinlerde dahi az sayıda oosist
bulunabileceğidir.
Güvercin az sayıda oosist taşıyorsa bu subklinik yada asemptomatik
cocsidiosis belirtisidir.(+)
Çok sayıda oosist görülmesi coccidiosis tanısı konulmasına
yeterlidir.(++) veya (+++)
Bazı hallerde dışkıda oosist görülmediğ halde güvercinde cocsidiosis
olabilir. Kesin tanı için bağırsağın lezyonlu bölgesinden kazıntı
materyali alarak bağırsak mukozasında parazitin gelişme şekillerinin
ve gaitan muayanesinde oosistlerin görülmesiyle yapılmasıyla
olmaktadır.
Koruma ve Kontrol:
Yem ve su hijyenine dikkat edilmeli, yemlik ve sulukların dışkı ile
kontaminasyonu engellenmelidir.Damızlıklar ve yeme düşmüş yavrular
ayrılmalı hatta mümkünse farklı aylardaki yavrular ayrı ayrı
kümeslerde tutulmalıdır. Üretim sezonu boyunca dışarıdan güvercin
alınmamalı alınmış ise uygun tedavi yapılarak karantina süresinden
sonra kümese alınmalıdır. Altlık çok önemlidir.
Güvercinlikte altlık olarak ızgara sistemi uygulanmalı,
uygulanmıyorsa kullanılan altlık yada taban sık sık temizlenmeli
dışkılar uzaklaştırılmalı ve nem olmamalı, taban kuru tutulmalıdır..
Yemlik ve suluklar en az haftada 1 kez kaynar su ile yıkanmalı ve
dezenfekte edilmelidir. Güvercinlikte alana göre uygun sayıda
güvercin beslenmeli aşırı kalabalıktan kaçınılmalıdır. İyi bir
havalandırma sağlanmalıdır. Dışarıdan fare, kemiriciler ve yabani
kuşlar girmemelidir.
Hastalar sürüden vakit geçirilmeden ayrılarak
hemen tedavi edilmelidir.
Tedavi:
Amprolium
1 litre içme suyuna 0.3 gram beş gün boyunca iki gün ara vererek
ikinci bir kür uygulanmalıdır.
5 gün tedavi + 2 gün ara ( bu arada vitamin ve probiyotik desteği
verilemeli) 5 gün tedavi 1 litre içme suyuna 0.15 gram devam edilir.
*Ronidazole ile kombine kullanılabilir.
Sulfaclozine-Na:
1 litre içme suyuna 0.5-0.6 gram 3 5 gün süreyle veya
1.gün 2. gün 5. gün ve 9. gün gibi bir program dahilinde
kullanılabilir.
Bazı ilaçlarla geçimsizdir. Bu yüzden başka ilaç verilmemelidir.
Sulfadimethoxine-Na:
Sulfadimethoxine trimethoprim ile beraber kullanılabilir. Böylece
bu iki ilaç salmonella, e-coli, staphhylococcus ve haemophilusa
karşı etkili olur.
Dozu: 1 litre içme suyuna 0.3-0.4 gram katılarak 3-4 gün ilaç
uygulanır.
Sulfaquinoxalin-Na:
1 litre içme suyuna 0.3-0.4 gram 3-4 gün süreyle.
Toltrazuril:
1 litre içme suyuna 0.025 gram 2 gün süreyle katılır.
Çok güçlü bir anticoccidiosis ilaçtır.
Değişik gelişme dönemindeki coccidiaları etkiler, sindirim
sisteminden çok güç emilir ve toksik değildir. Yavru ve yarış
dönemlerinde uygulanabilir.
Hastalık yoktur
HASTA vardır.
Güvercinleriniz hasta olduğu zaman mutlaka size en yakın Veteriner
HEKİM kliniğine gidiniz !....
Güvercinlerinizin tedavilerini mutlaka Veteriner HEKİM nezaretinde
yapınız !...
Ercan ÇATAL,
Veteriner HEKİM