Mantarların sebep olduğu enfeksiyonlar Mikozlar olarak
adlandırılmaktadır. Bunlar küçük bitkiler sınıfından olan ve doğada
kolayca rastlanabilen mikroorganizmalardır. Büyük miktarlarda
alındıklarında ölü yada canlı bir organizmada hastalığa neden olan bir
mikroorganizmaya dönüşebilirler. Mantarlar genelde cinsiyetsiz olarak
çoğalırlar, ancak Spor denilen ve uygun olmayan koşullarda dahi
yaşamalarını ve yayılmalarını sağlayan sürekli formları vardır.
Morfolojileri nedeniyle gövdeli mantarlarlar (Maya), ki Soora neden
olan tetikleyicilerdendir ve İplik mantarı farklıdırlar. Son olarak Küf
mantarları ki bunlardan Aspergillose türleri, korkulan Aspergilloseye
sebep olur.
Aspergillose:
Aspergillose denince, Aspergillus sınıfı küf mantarlarının kuvvetli bir
enfeksiyon sonrası neden olduğu hastalık tanımlanmaktadır.
Ortaya Çıkışı ve Önemi:
Küf mantarları doğada bolca bulunmaktadır. Kuşlarda özel anatomilerinden
dolayı enfeksiyon sonrası hastalık, solunum sistemlerinde bulunan hava
keseciklerinin mantar sporları için ideal yerleşme alanı olmasından
dolayı, daha sık görülmektedir. Genç güvercinler hastalanmakla birlikte,
genelde sadece bir hayvan hastalanır. Ilık ve nemli havalarda hastalığa
kolayca yakalananlar dengesiz beslenmiş, direnci düşük güvercinlerdir.
Antibiyotik ile uzun süreli bir tedavi de Aspergillose için zemin
hazırlayabilir.
Hastalık Tetikleyicileri:
Şimdiye kadar aşağıdaki küf mantarları fakültatif hasta edici olarak
gözlemlenmiştir:
Dumangrisi piston küfü (A.fumigatus), sarı piston küfü (A.flavus), yeşil
sporlu piston küfü (A.glaucus) ve siyah sporlu piston küfü (A.niger).
Küf mantarları doğada organik maddeler ile beslenirler ve bu nedenle
küflenmiş alt malzemesi ve küflenmiş yemde daha çok bulunurlar. Şartlar
uygun olduğu takdirde spor oluşturarak, üremelerini sağlarlar. Bunlar
ise çok dayanıklıdırlar ve aylarca, hatta yıllarca yaşayabilirler.
Şartlar uygun olduğu takdirde küf mantarları mikotoksin olarak
adlandırılan zehirli gazlar üretebilirler.
Bulaşma ve Yayılma:
Klinik sabit bir Aspergillosenin nedeni küflenmiş yem vasıtasıyla büyük
miktarlarda alınmış veya salma içinde cereyan eden havada bulunan ve
solunum sistemi ile alınan mantar sporlarıdır. Güvercinden güvercine
bulaşma gerçekleşmez. Ancak yumurta kabuğu üzerinde bulunan sporlar
yumurtaya basma esnasında üreyip yumurtaya girebilir ve böylece
embriyonun ölmesine neden olabilir.
Hastalığın Oluşumu:
Solunum yolu ile giren mantar sporları özellikle hava keseciklerine
olmak üzere akciğere yerleşir, orada köklenir ve belirgin olacak şekilde
çimlenirler. Yem ile alınan mantar sporları sindirim yolu ile dolaşım
sistemine ulaşır, damar ayrımlarına yerleşir ve enfeksiyon ocakları
oluşturarak, özellikle akciğerde olmak üzere birçok organda yulaf
pirinç tanesi büyüklüğünde düğümler oluştururlar. Kuluçka süresi
güvercinin direnci ve alınan spor miktarına bağlı olmakla birlikte, 3
ile 12 gün arasındadır.
Hastalığın Belirtileri:
Hastalanan güvercinler güç ve gagası açık bir şekilde nefes alır.
Katılım göstermezler ve güçsüzdürler. Ölümden kısa süre öncesine kadar
bile iyi beslenmelerine rağmen zayıflarlar, su tüketirler ve ishal
olurlar. Gaga açıkken çoğu zaman dilde ve damakta sarı- kahverengimsi ya
da yeşilimsi bir tabaka görülür. Direnci zayıf genç hayvanlar genelde
akut olarak, yetişkinler ise kronik olarak, dört ile sekiz haftalık bir
hastalık seyri ile hastalanırlar. Bu durumlarda kemiklerde enfeksiyon
sonrası felç görülebilir. Klinik sabit bir Aspergillose çoğu zaman
güvercinin ölümüne neden olmakla beraber, kendiliğinden iyileşmelerde
rapor edilmiştir.
Otopsi:
Akut seyirde; genelde üst solunum yollarında topluiğne başı ile bezelye
büyüklüğü arasında, çoğu zaman yuvarlak, elastik- yumuşak yada kıkırdak
benzeri, gri yeşil renk arası düğümler bulunur. Konsantre bir şekilde
çoğalarak demir para (kuruş) büyüklüğünde ocaklar oluşturabilirler.
Akciğerlerde oluşan ocakların şekilleri düzensiz olup, peynirimsidirler.
Yüzeyleri süzgeç gibi deliklidir. Diğer iç organlar ve karın boşluğunda
bulunan seröz katmanlarda da özellikle damar ayrımlarında sarı-grimsi,
peynirimsi, yuvarlak, şekilsiz ocaklar bulunur.
Kronik seyirde hava kesecikleri kalınlaşmış ve iç tarafında küf çimi ile
kaplı, kitle halinde spor bulunduran iltihaplar bulunur. Enfeksiyon
süreci hava keseciklerinden başlayarak hava keseciklerinin içinde
bulunduğu kemik sistemine yayılabilir.
Teşhis:
Teşhis ölmüş hayvanların açılmasıyla yapılır. Kronik seyirde, hava
keseciklerinde küf mantarı çimi olduğuna dair bulgu tespit edildiğinde
ilave muayene gerekmemektedir. Akut seyirde, organ değişiklikleri
kültürel olarak kontrol edilmelidir. Küf çimi 24 saat içerisinde yapay
üreme tabanında büyür ve 48 saat içerisinde türünün belli olduğu
früksifiyon organları oluşturur.
Kronik hastalık seyrinde serolojik teşhis denenirken özel laboratuarda
şırınga edilmiş antimaddeler yaklaşık 10 14 günlük hastalık süresi
sonunda tespit edilebilmektedir.
Fark Teşhis:
Solunum güçlüklerinde Bulaşıcı Nezle ve solucan hariç tutulmalıdır.
Özellikle akciğerde olmak üzere büyük organ değişikliklerine tüberküloz
ve salmonella da neden olabilmektedir. Coli Enfeksiyonu sonrası granulom
oluşumu da karıştırmaya sebep olabilir.
Tedavi:
Ağır hasta güvercinlerin tedavisi imkânsızdır. Bu tarz hayvanlar,
hayvanları koruma yönünden, bekletilmeksizin imha edilmelidir.
Hastalığın erken safhasında ve kıymetli hayvanlarda günde iki kez en az
10 dakika olmak üzere aerosol şeklinde antimiyotik etkili maddeler
kullanılabilir. Burada Miconazol (Dactar-Jansen) in etkili olduğu
görülmüştür.
Önlem:
Hastalığa neden olan mantar sporları güvercinlerin yaşadığı çevreden
geldiğinden, öncelikle mükemmel yetiştirme için gerekli koşullar
eksiksiz sağlanmalıdır. Nemli ve küflü alt malzemesi kullanılmamalıdır.
Salma düzenli olarak temizlenmeli ve havalandırılmalıdır. Mantarlaşmış
ve birbirine yapışmış yemler ki bunların kokusu farklıdır,
verilmemelidir. Yemler serin ve kuru bir şekilde muhafaza edilmelidir.
Ufuk ALAGÖZ tarafından TGYB için çevirilmiştir. |