Bulaşıcı nezle tek başına bakteriyel bir hastalığı oluşturmaktan çok,
bakteri ve virüslerin de önemli bir rol oynadığı, birçok tetikleyicinin
etkili olduğu enfeksiyonlar için kullanılan genel bir ifadedir.
Tarihçe:
Bulaşıcı nezle yetiştiriciler arasında çoktan beri bilinen ve korkulan
bir hastalıktır. Nedeni çok fazla sayıda olabileceği gibi, tedavi
çalışmaları da çoğu zaman başarısız olmuştur. Ancak nezle kompleksinden
olan bazı tetikleyici yada tetikleyici gruplarının ayrıştırılması özel
bir terapiye imkan vermiş ve bulaşıcı nezleyi, geçmişte olduğu gibi,
korkulacak bir hastalık olmaktan çıkarmıştır.
Ortaya Çıkış:
Bulaşıcı nezle güvercinlerde, özellikle yavrularda, elverişsiz salma
şartlarında, öncelikle sonbahar-kış aylarının ıslak ve soğuk
dönemlerinde görülür. Olumsuz hava koşulları hastalığın yayılmasına
neden olmasının yanı sıra bağışıklık sisteminin bağırsak parazitleri
nedeniyle oluşan enfeksiyonlar nedeniyle zayıflamasına sebep olur.
Hastalık Tetikleyicileri:
Bulaşıcı nezle genelde birçok virüsten oluşan bir karma enfeksiyon
tarafından tetiklenmekle birlikte, bunlar birkaç birincil (örn.
Cyclamidler) ve birçok ikincil virüsten oluşabilir.
Birincil virüsler tek başlarına bir hastalığı tetikleyecek kabiliyete
sahip olduğundan bunların üzerinde daha fazla duracağız. İkincil
virüsler sağlıklı güvercinlerde de görülebilir. Büyük miktarlarda
çoğalıp bir hastalık tetikleyicisi sınıfına girmek için genelde bir
refakatçi virüse ihtiyaç duyarlar. Bu, çoğu zaman, bulaşıcı nezleye
birlikte sebep olan, bir araya gelmiş birçok bakteri ve virüsün katkılı
etkisidir. Bundan dolayıdır ki, laboratuar ortamında titizlikle yapılan
bir teşhiste genelde birçok farklı türde virüse rastlanır.
Burada öncelikle pastoreller, bordeteller, haemophilus tohumları ve reo-
adenovirüsler bulunur. Çok sık olarak ta mykoplasmalar teşhis edilmesine
rağmen Gerlach ve Shimizu tarafından yapılan çalışmalarda, bu virüslerin
güvercinlerde -ticari kanatlılara nazaran- mykoplasmalarca sebep olunan
hastalıklara rastlanmadığı klinik olarak kanıtlanmıştır.
Bulaşma ve Yayılma:
Bulaşıcı nezle virüsleri genelde tetikleyici içerikli tozlar vasıtasıyla
solunum yollarından yada enfekte olmuş güvercinlerden alınır. Kalabalık
salmalarda, taşıma kutularında ve gösteri salonlarında genelde kirlenmiş
içme suyu ile hastalık bulaşır ve yayılır. Damızlıkların öpüşmesi ve
yavruların yemlenmesi esnasında da bulaşmaktadır.
Hastalığın Oluşumu:
Bulaşıcı nezlenin ortaya çıkmasına birincil virüsler neden olabileceği
gibi, aynı zamanda, ornithose yada güvercin herpes virüsü
enfeksiyonunun da bir belirtisi olarak da görülebilir.
Hijyenik olmayan durumların etkisi altında, solunum yollarında daima
yerleşik bulunan başka virüsler bulaşıcı nezle benzeri bir görüntü
verebilir. Kuluçka süresi, ki bu tetikleyiciye göre değişir, birkaç gün
ile birkaç hafta arasında olabilir. Gizli enfekte olmuş hayvanlar
virüsleri uzun bir süre dışkı ile büyük miktarlarda dışarıya atarlar.
Hastalığın Belirtileri:
Bulaşıcı nezlenin ortaya çıkmasının ilk işareti solgun ve ıslak bir
burundur. Burun deliklerinden önceleri sulu-berrak, sonra ise balgamımsı
ve bilahare sarı-kahverengimsi, tatlı bir kokusu olan bir sıvı çıkar.
Burun deliklerine basılması ile sıvı akışı hızlanır.
Güvercinler sık sık burunlarını kaşırlar ve boyun veya omuz tüyleriyle
burunlarını silmeye çalışırlar. Bu nedenle buradaki tüyler birbirine
yapışır. Burun deliklerinin yapışması veya tıkanması sonucu ağızdan
hırıltılı bir şekilde nefes alırlar. Nezle süratle solunum borusuna ve
daha kalın olan solunum yollarına yayılır. Gözlerde gözyaşı ve göz
kapaklarında yapışma tespit edilebilir. Kafa bölgesinde bulunan balgam
derisinin iltihaplanması sonucu mağdur güvercinin yüzü epeyce şişer.
Birincil virüslerin değişik etkilerine göre solgun görünüm, su ve yem
içmede azalma , kabartılmış tüyler gibi genel belirtiler de görülebilir.
Hastalığın gidişatı hijyenik önlemlerin alınmasına ve başka
hastalıkların bulunup bulunmadığına bağlıdır. Bulaşıcı nezle akut
durumlarda 10-14 gün, kronik vakalarda ise 4 hafta sürer. Ölüm olayları
nadiren görülür ve olması halinde ise çoğu kez başka hastalıklar
nedeniyledir.
Otopsi:
Enfekte olmuş güvercinlerin parçalanması sonrasında elde edilen bulgular
ornithose yada güvercin herpes virüsü enfeksiyonu ile aynı şekilde
belirir ve sınıflandırılır. Hastalık durumuna göre kafa bölgesindeki
balgam derilerinde nezlemsi, sulu, balgamlı yada iltihaplı bir sıvı
bulunur. Özellikle ıslak-balgamsı bir sıvı bulunan burun balgam derisi
ve gaga çatısındaki choane-yarığı enfektedir. Solunum borusu ile
bronşların balgamderisi kırmızılaşmıştır. İlerlemiş durumlarda ise
hastalık akciğer dokusunun koyulaşıp sertleşmesine bağlı olarak akciğer
enfeksiyonuna dönüşür. Nefes torbası enfeksiyonları nadirdir ve başka
hastalıklarla ilişkilendirilmelidir.
Hastalık Teşhisi:
Bulaşıcı nezle teşhisi ilk önce hastalığın klinik olarak oluşan ve başka
hastalıkların net olarak tarif edilen belirtilerinin elenmesinden sonra
yapılır. Özellikle geceleri karanlık salmada hasta güvercinlerin
hırıltılı nefes alışları duyulabilir. Laboratuar ortamında bulaşıcı
nezle tetikleyicilerinin çokluğu görülebilir ancak, zaman ve maliyet
açısından bu çalışmalar neredeyse yapılamamaktadır. Bu çalışmalar ancak
olası ornithose yada güvercin herpes virüsü gibi genel hastalıkları
teşhis etmek amacıyla yapılabilir.
Nezle kompleksine katılan tetikleyicilerin sayısı ve çeşidinin fazlalığı
nedeniyle serolojik muayene prosedürleri antimadde oluşmaması nedeniyle
faydasızdır.
Fark Teşhis:
Solunum zorluğu görülen tüm vakalarda fark teşhis olarak özellikle
ornithose yada güvercin herpes virüsü enfeksiyonundan kesin olarak
ayrılmalıdır. Çiçek veya aspergillosenin bir çeşidi olan balgamderisi
şeklide gözardı edilmemelidir. Trichomonasisde de (Sarı Düğme) nefes
darlığı görülebilir ancak böyle durumlarda diğer tipik nezle belirtileri
nadirdir.
Tedavi:
Hastalandığı düşünülen güvercinler karantinaya alınır. Nefes almayı
kolaylaştırmak için burun deliklerindeki sıvı günde birkaç kez pamuklu
çubuk ile temizlenir. Tıkanmış burun delikleri bir plastik enjektör
yardımıyla ılık papatya çayı ile durulanır. Burun delikleri bu sayede
açılır, çay choanen yarığından çıkar ve güvercin tarafından yutulur.
İltihaplanmış gözlere temizlendikten sonra antibiyotik yada kortizon
ihtiva eden bir göz merhemi günde iki kez sürülür.
Geri kalan tedavi laboratuar sonuçlarına göre yürütülür. Genelde karma
enfeksiyon bulunduğundan geniş etki alanı bulunan bir antibiyotik
kullanılmalıdır.
Solunum yollarındaki enfeksiyon tetikleyicilerinde özellikle Makrolide
grubu (Erythromycin, Spectinomycin, Tylosin ve Spiramyzin) ve yeni etken
maddeler Tiamulin (Tiamutın) ve Amoxicillin etkilidir. Üreticisinin
uyarısına göre bir çoğu içme suyu vasıtasıyla yak. İki hafta
uygulanırken, Amoxicillinin uygulama süresi sadece 5 gündür. Eğer bu
sürede iyileşme görülmezse ilaç değiştirilmeli yada teşhis tekrar gözden
geçirilmelidir. İlave olarak balgam derisi koruyucusu olan yüksek
miktarda A vitamini içeren bir multivitamin uygulaması gelir.
Önlem:
Burada en önemli şey salmanın aydınlık ve kuru olmasının yanı sıra
içinde havanın cereyan etmemesidir. Salmada aşırı kalabalık
önlenmelidir. Dengeli bir beslenmenin yanı sıra ilave olarak A vitamini
içeren yemler verilmelidir. Satın alınan güvercinler nezleye sebep olan
başka bir bakteri kolonisini getirebilir. Satın alınan güvercinler,
zamanında önlem alabilmek amacıyla, salmaya bırakılmadan önce tıpkı
kendi salmamızda güvercinler gibi yeterince kontrol edilmelidir.
Ufuk ALAGÖZ tarafından TGYB için çevirilmiştir. |